Ongeacht de stijgende populariteit van de laser, worden er wereldwijd nog steeds miljarden stukken geponst elke maand. Een proces dat de metaalindustrie goed in de vingers heeft, maar dat wel om wat aandacht vraagt om een mooi gesneden rand te behouden. Een belangrijke parameter om de concurrentie met de laser te kunnen blijven aangaan.

Geponste randen die meer bramen vertonen dan anders? Kijk dan in eerste instantie naar uw gereedschappen. Naarmate ze slijten of stomper worden, kunnen ze meer bramen veroorzaken, wat op zijn beurt de manier waarop de stukken later in elkaar passen kan bemoeilijken. Bovendien laten afgestompte gereedschappen machines harder werken om dezelfde gaten en features te realiseren, waardoor er ook in uw machine sneller slijtage zal optreden. Maar hoe weet u nu wanneer het tijd is om uw gereedschappen te slijpen? Als er een rollover duidelijk op de ponsrand te zien is bijvoorbeeld. Maar u doet er sowieso goed aan om uw gereedschappen op regelmatige basis bij te slijpen. Dit zorgt voor een goede kwaliteit van afgeleverde stukken en helpt bovendien de levensduur van uw gereedschappen verlengen. Wanneer is het zover? Hou de rand van uw ponsstuk tegen een lichtbron en inspecteer de reflecties naarmate het licht weerkaatst van de radius van de rand. Of doe de test met de vingernagel. Als die lichtjes wordt gevijld als u ermee langs de rand strijkt, dan is de geponste rand scherp genoeg en zit er nog wat leven in uw gereedschappen. Bij het slijpen zelf is het beter om vaak een kleine hoeveelheid materiaal weg te nemen, dan omgekeerd. 

Maar wat als u uw gereedschappen regelmatig slijpt en ze toch maar voor een beperkte tijd scherp blijven? Kijk dan eens naar de uitlijning van het gereedschapsstation op uw ponsmachine. Als dit niet correct gebeurd is, kan het een oorzaak zijn van het snel uitvallen van gereedschappen, slijtage aan de machine, minder stukkwaliteit en zelfs onnauwkeurigheden bij het ponsen zelf. Als het slijtagebeeld onregelmatig is of er treden bijzonder veel bramen op, kan dat een indicatie zijn dat de verticale uitlijning van het gereedschapsstation moet bekeken worden. De verticale uitlijning zorgt er immers voor dat de pons het materiaal door de matrijsopening duwt met evenveel speling aan alle kanten van het ponspunt. De radiale uitlijning waakt over rechte en uniforme hoeken en contouren. Het heeft te maken met de rotatie van een gereedschapsstation. Als dit niet correct is, kunnen er onderbroken of ongelijkmatige randen ontstaan of incorrecte hoeken bij de ponsgaten. Elke metaalbewerker houdt dan ook best een set van uitlijningsgereedschappen klaar om het station regelmatig te inspecteren en aanpassen wanneer nodig.

Een type van staal kan niet in elk materiaal een even goede kwaliteit opleveren. Het is vaak zoeken naar een evenwicht tussen een grotere hardheid of een betere slijtageweerstand. Daar­naast speelt ook de oppervlakte­behandeling die uw gereedschappen onder­gaan hebben of de coating die ze krijgen een rol. Maak dan ook de juiste selectie in functie van het materiaal en de dikte die uw ponsmachine voor de kiezen krijgt om een perfecte ponsrand te verzekeren.

Dit zijn maar enkele van de mogelijke oorzaken van ponsranden van inferieure kwaliteit. Andere factoren zoals het machineontwerp, de matrijsopening, de toepassing van nibbelen … kunnen ook hun effect hebben op de snijrand. Het is dan ook belangrijk om het grote plaatje voor ogen houden. Probeer geen conclusies te trekken zonder eerst alle mogelijke oorzaken te overwegen. Dit zal helpen om tot het resultaat te komen dat u eindelijk wilt: stukken van hoge kwaliteit ponsen.  

Vooral de grotere mate van flexibiliteit in vorm bleek een zeer sterke troef in deze ‘high mix, low volume’ productie van vandaag. Heeft investeren in een ponsmachine dan hoegenaamd nog zin? Ja natuurlijk! Het blijft de beste keuze voor onderdelen zonder al te complexe contouren.

Lange tijd waren ponsmachines de werkkrachten bij uitstek in het atelier van plaat­bewerkers. Immers, ze zijn betaalbaar, veelzijdig in de verschillende bewerkingen die ze kunnen uitvoeren (tappen, omvormen, boren, mar­keren, graveren, plooien …) en snel, zeer snel. In een luide oogwenk is de vorm uit het plaatmateriaal verwijderd. Het addertje onder het gras bij ponsmachines zijn echter de gereedschappen. De stempels en matrijzen zijn de wapens van de ponsmachine om zijn vormen te maken. Volledige vormvrijheid is er niet en voor elke batch moet telkens de juiste set worden klaargezet. Dat kost tijd. Maar gereedschappen kosten ook geld, hoe groter de serie, hoe meer specifieke gereedschappen zullen renderen. Als de ster van ponsmachines wat tanende is, heeft dat vooral met deze elementen te zien. De metaalindustrie vandaag wordt immers gekenmerkt door een ‘high mix, low volume productie. Dat neemt niet weg dat ze in volautomatische lijnen vaak nog altijd de meest rendabele keuze zijn. Aan de kost per onderdeel kan een lasersnijmachine zelden tippen.

Aan de andere kant heb je dan de lasersnij­machines. Zij winnen nog altijd aan populariteit overal ter wereld door hun flexibiliteit. Welke vorm u ook wilt uitsnijden, alles is mogelijk en zonder een set-up te moeten ondergaan. De laserstraal staat meteen weer paraat. Door de grotere volumes die over de toonbank gaan is de technologie tegelijk een stuk betaalbaarder geworden, wat zijn populariteit uiteraard weer in de hand werkt. Het ene gereedschap dat nodig is voor het snijden is de laserstraal en het laat een volledige vrijheid in contouren toe. Dat compenseert al deels voor de hogere initiële investering. Een tweede voordeel om aan dat verschil te knagen, heeft te maken met de benutting van de plaat. De stukken kunnen bij lasers optimaal genest worden, zodat er nog maar weinig vlees aan het skelet blijft hangen dat uit de lasersnijmachine komt. Bij ponsen is dat wel eventjes anders.

Maar wat maakt ponsen dan nog tot een goede keuze in uw productieproces? Besef allereerst dat een ponsmachine niet meer dezelfde technologie is als pakweg tien jaar geleden. Op vlak van snelheid en snedekwaliteit zat het altijd al goed. Waar fabrikanten aan getimmerd hebben dat zijn in de eerste plaats de functionaliteiten. Meerdere bewerkingen in één en dezelfde opspanning daar heeft iedereen wel oren naar. Met plooi- of wielgereedschappen er bij kan uw ponsmachine uitgroeien tot een flexibel bewerkingscentrum. De evoluties gebeurden ook op vlak van energieverbruik. Voornamelijk door de omschakeling van hydraulisch naar servo-elektrisch kan er vandaag een stuk energe­tischer geponst worden. Daarnaast is er het luik automatiseren. Wat het laden van de machines betreft is het een ex aequo tussen ponsen en lasers, maar op vlak van uitsorteren en uitnemen van stukken heeft de ponsmachine vandaag nog altijd een streepje voor. Dat gebeurt een stuk betrouwbaarder, net het woord dat men wil horen als men aan onbemand werken denkt. 

Wie vandaag kiest voor een ponsmachine kiest voor een machine die kant-en-klare producten in een zeer stabiel proces kan maken. Vooral als er vervormingen moeten gebeuren zal ze de niet te kloppen technologie zijn. Ponsen biedt een opstap naar 3D-bewerkingen en blijft de beste kostprijs per onderdeel voorleggen. Maar voor wie de seriegroottes dusdanig zijn teruggelopen en er veel gewisseld moet worden tussen producten zal de laser nog altijd sterke troeven in handen houden.